Errebotea Amasa-Villabonan
Euskaldunok jokatu ohi ditugun pilota-joko guztien artetik, ziurrenik Errebote deiturikoa eta Laxoa dira joko-motarik zaharrenak edo zaharrenetakoak, horien jardunak gaur egun Euskal Herriko eskualde eta herri gutxi batzuetara murrizturik dauden arren.
Errebotea berrehun bat urteko antzinatasuna izan dezakeen jokua da eta horren jatorria Europa erdi eta mendebalde osoan barrena garai batean jokatzen zen Jeu de Paume izeneko jokua izan liteke. Hain zuzen, Jeu de Paume horretatik apurka-apurka garatu ziren, besteak beste, gaur egun mundu osoan zabalduriko tenisa eta baita gure txokoan bizirik dirauen Errebotea ere.
Jeu de Paume hori Erdi Aroan arabiarrek Europara ekarritako joku baten moldaera omen zen, areto itxi eta sapaidunetan jokatzen zen eta, funtsean, bi taldeek aurrez aurre jokatzen zuten soka edo sare batek banaturik, batak besteari pilota jaurtiz, bietako batek huts egin arte. Pilotak, gerora egin izan direnak baino arinagoak zirenetan ziurrenik esku huska jokatzen zen. Jeu de Paume hori leku txiki eta aterpedunetan jokatzen zela esan dugu eta lehen areto haien azken lekuetakoa Euskal Herrian Iparraldeko trinketea izango genuke.
Baina joku horretarako leku itxiak eraikitzea ez zen nolanahiko lana, eta jokua Europan barrena zabaldu ahala eguraspeko zelai irekietara zabaldun zen eta, horrekin batera, bigarren bilakaera bat izan zuen: Euskal Herrian zelai edo jokaleku luzeetan jokatzen hasi zen, esku huska, eta horri Bote luzea deitu bide zitzaion. Aurrerago pilota astunxeagoak egiten hasi ziren eta, ondorioz, eskuetan minik ez hartzeko jokalariak laxoa edo eskularrua erabiltzen hasi ziren. Azkenik, latex-a asmatu eta material horretaz pilota askoz biziagoak ekoizten hasi zirenean (1850), eskularruaz gain zumitzezko xixterak erabiltzen hasi ziren eta, gutxi gora-behera, horrelaxe iritsi da egun arte, Errebote izenez ezagutzen duguna.
Europako beste bazter batzuetan, berriz, garapena beste modu batekoa izan zen: Ingalaterran, esaterako, material berriak ekoitzi ahala pilota hustuekin jokatzen hasi eta, bere bilakaeran, tenisa sortu zuten, gerora mundu osora hedatuko zena.
Baina beste aditu batzuen iritziz, Bote Luzea Euskal Herrian ia lehen gizonaren garaitik jokatzen zen jokua litzateke, eta, lehen esan dugun bezala, errebotearen aitzindaria. Beraz eztabaida, sarri gai askorekin gertatzen dena da: bote luzea Euskal Herrian betidanik jokatzen ote zen alaa Jeu de Paume horretatik garatu bide zen, penintsula osora bezala baita Euskal Herrira ere. Edota, aitzitik, Euskal Herritik abiaturik garatu ote zen Europan barrena, beste pilota-joko batzuk sortuz.
ITURRIA: Manuel Larramendi Kultur Bazkuna
